یکصد و شانزدهمین گفتمان هنر و معماری - اندیشه پژوهی در میراث مکتوب فرهنگ و هنر ایران، به جز ادبیات، آن هم در پرده استعاره و ایهام و اشاره، خاصه در عرصه هنرهای کاربردی، مقرون به بیان مفهوم و تعمق در روح زمانه و تبیین رویکردها و علت و چگونگی خلق آثار نبوده است. حتی در شرح آنچه پدید آمده، توصیف فرم و کالبد، نگرشی مسلط دارد. عجب آن که با هنرهای تنیده با تار و پود مردمان (و محیط و محاط با هستی شان) نیز به شکلی انتزاعی و تجریدی برخورد می شود. لاجرم آن بخش از طرح آثار و مفاخر معماری و شهرسازی ایران به قلم مستشرقین و سیاحان نیز نمودی جسمانی دارد و شرح اندام و منظر، ترجیع بند خاطره ها و نوشتارهای ایشان است و نکته ای که همچنان مغفول می ماند، ماهیت دوران است و درک روانشناسانه ای، تا انسان دوره های گوناگون این سرزمین را در ظرف و مظروفش، به درستی و نزدیک به حقیقت نشان دهد.